Zendo
De Zen-tuin is eigenlijk een kloostertuin. Een van de beroemdste is die van de Ryoanji-tempel te Kyoto. De monniken gebruikten de tuin om te mediteren. Om niet afgeleid te worden bij hun meditatie werd de tuin zeer sober ingericht. Het aanleggen en onderhouden van de tuin, het harken van het zand, dat alles wordt gezien als een vorm van meditatie. Het doel van een Zen-tuin is om in een letterlijke onbeweeglijkheid ( TONE ) te komen.
In tegenstelling tot de theetuin is de Zen-tuin één ruimte waarin alles is te overzien. De basis van de Zen-tuin bestaat uit stenen en grind of zand, die vaak weer een symbolische betekenis hebben. Zo staat een grote steen ( TEN ) symbool voor hemel, een middelgrote steen ( CHI ) voor aarde en een kleine steen ( YIN ) voor man. De stenen liggen in een zee van zand; het golvende zand symboliseert het water. Het geheel is een verbeelding van de kosmos, het universum, van al wat bestaat. Het witte zand symboliseert de zuiverheid. Het bergje zand verwijst naar de berg Fuji. De brede basis en de top die in wolken steekt is het beeld van de zittende meditatie (ZA-ZEN).
Een belangrijk concept in Zen-tuinen is de overvloed aan lege ruimte – ongerept en overzichtelijk – een weerspiegeling van hoe je geest zou moeten zijn als je mediteert. In het Westen voelen we ons ongemakkelijk bij een lege ruimte, net zoals bij stilte. Wij voelen ons genoodzaakt beide te vullen. In Zen is ruimte belangrijk, mooi zelfs, zoals blijkt uit de twee concepten ma (interval of ruimte) en yohaku no bi (de schoonheid van de leegte). Het contrast van de witheid en uniformiteit van het grind naast ruwe rotsen produceert het gevoel van leegte, waardoor de kijker zijn geest kan ‘leegmaken’.
Rotsen en stenen zijn vitale elementen in elke Japanse tuin, en de ultieme uitdrukking van de schoonheid van stenen ligt in de sekitei , of rotstuinen, uitgestrekte, geharkte witte grind, bezaaid met strategisch geplaatste stenen. Maar de tuinen hebben meer te bieden dan louter schoonheid. Ontdekkingsreiziger en kunsthistoricus Langdon Warner merkte op dat Japanse tuinen zijn ontworpen “om de hoogste waarheden van religie en filosofie tot uitdrukking te brengen, precies zoals andere beschavingen gebruik hebben gemaakt van de kunsten van literatuur en filosofie”.
De zen-tuin drukt verbinding uit. Verbinding van de mens met de natuur, met heel de kosmos, maar ook verbinding van de mens met zichzelf. De zen-tuin verbeeldt de eenheid van alles wat is en de innerlijke eenheid van de mens. De mens is een eenheid van lichaam en ziel, van verstand en gevoel. De rechte lijnen van het geharkte zand verwijzen naar de rationaliteit en de cirkels naar de emotionaliteit. Ze vloeien harmonieus in elkaar over. Daarom ervaart degene die naar de tuin kijkt ook in zichzelf ruimte, ordening en eenheid. Wat de tuin uitbeeldt wordt in en door het mediteren geoefend, verinnerlijkt en verwezenlijkt.
De zendo in de Abdijhoeve is geïnspireerd op de zen-tuin van Kyoto. Ze behoort tot de zgn. “droge tuinen” (Karesansui). Ze werd hier aangelegd in 1973. De grote keien zijn afkomstig uit een steengroeve in de Belgische Ardennen.
Bron: The meaning of the Japanese Zen garden, by Steve John Powell and Angeles Marin Cabello in: BBC Culture, 12th April 2022
